Kastamonu şehrinin adının kökenini irdeleyelim. Bu konuda farklı hipotezler ortaya atılmıştır. İşte bu hipotezler..
Kastamonu'nun Tarihî Konumu ve Kelimenin Kökeni
Kastamonu şehrinin adının kökenini irdeleyelim. Bu konuda farklı hipotezler ortaya atılmıştır.
Komnenlerin İzinde: Kastra Komnenüs
Kastamonu'dan bahsederken, Hammer'in açıklamalarına göre, şehir bir zamanlar Komnenler tarafından yapılmış ve Türkmenlere istihkâm olmuş eski bir kuleye ev sahipliği yapmıştır. Bu hipoteze göre, Bizans İmparatorluğu'nu uzun süre işgal eden Komnen ailesine ait bir hükümdar, bu kaleyi Türkmen istilalarına karşı inşa ettirmiş ve buraya "Kastra Komnenüs" adını vermiştir. Zaman içinde, yanlış kullanım ve telaffuzlarla günümüzdeki "Kastamonu" kelimesine evrilmiştir.
Kosta ve Bol'un Buluşması: "Kosta"nın Şehri
Kastamonulu Reisulküttap Hacı Mustafa Efendi'nin torunu Hafit Efendi, Kastamonu kelimesini "Kosta" ve "Bol" kelimelerine dayandırır. Buna göre, Kastamonu, "Kosta" adlı bir şahsın şehri anlamına gelir.
Hafit Efendi'nin İfadesi: "Kastım Moni"
Hafit Efendi, Kastamonu kelimesinin kökenini şöyle açıklar: "Ceddi emcedim Reisülküttap Hacı Mustafa Efendi'nin anlatımına göre, Kastamonu'nun adı, hini fethinde bir talebenin, şehre girişte "ne ararsın Türk!" diye sorması ve şahsın "kastım moni" demesiyle ortaya çıkmıştır. Bu ifade zamanla değişime uğrayarak günümüzdeki Kastamonu'ya dönüşmüştür.
Ahmet Mithat Efendi'nin Telaffuzu: "Kastanbolu"
Ahmet Mithat Efendi, Kastamonu kelimesinin kökenini tam olarak belirleyemese de, halkın "Kastanbolu" şeklinde telaffuz etmesinin doğru olduğunu savunur. Bu durumda, "bol" kelimesinin şehir veya kasaba anlamına geldiği, "Kastan" yerine "Kostan" kelimesi kullanıldığında şehrin Roma devrindeki Kostan'lardan birine nispet edilmiş olabileceği öne sürülür.
Kastamonu Kalesi Efsanesi: Hükümdarın Kızının Hıyaneti
Halk arasında dolaşan bir rivayete göre, Kastamonu kalesi Türk istilalarına uğradığında, büyük bir sur tarafından çevrili olup sadece bir kapısı bulunmaktaymış. Kale kapısı kapatıldığında ve tehlike anında yer altındaki bir yol kullanılarak dışarı çıkılabiliyormuş. Bu rivayete göre, bir Türk kumandanı, Kastamonu kalesini kuşatmış ve surları tahrip edememiş. Kumandanın bekleyişi sırasında, kalede mahsur kalan hükümdarın kızı, Türk kumandanına aşık olmuş ve sonunda altın anahtarını kullanarak kaleye girmesini sağlamış. Ancak, hükümdar bu hıyaneti öğrenmiş ve kızını cezalandırarak Kastamonu'nun adının "kastın ne idi Moniye" sözünden türediğini öne sürmüştür.
Gasgas Türkleri ve Tumanna: Kastamonu'nun İlk Yerleşenleri
Kastamonu'nun ilk yerleşenleri olan Gasgas Türkleri ve tarihî kaynaklarda geçen Tumanna kelimesi, Kastamonu kelimesinin kökenini açıklamak için kullanılır. Gasgas Türkleri, bu bölgede ilk yerleşenlerdir ve Tumanna kelimesi, Kastamonu şehrinin veya mıntakasının adı olabilir. Bu durumda, Gas-Tumanna zamanla Kastamonu şekline dönüşmüştür.
Sonuç olarak, Kastamonu kelimesinin Türkçe kökenli olduğunu savunarak ve Gasgas Türkleri tarafından kullanıldığını öne sürerek, bu kelimenin milattan en az bin beşyüz yıl öncesine kadar uzandığını iddia etmek mümkündür.
(Ünal Topuksuzoğlu)