Batı Karadeniz'de bulunan Kastamonu ili Taşköprü ilçesindeki Pompeiopolis Antik Kenti, Amastris, Karabük'teki Hadrianopolis ve Düzce'deki Prusias ad Hypium antik kentlerinde yürütülen kazı çalışmaları, tarihe ışık tutuyor.
Bartın iline bağlı olan Amasra, Helenistik, Roma, Bizans, Ceneviz, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait çok sayıda eseri barındıran bir ilçe olarak bilinir. Kurtarma kazılarında ortaya çıkan eserler, ilçenin tarihinin 5 bin yıldan daha eski olduğunu gösteriyor. Ancak antik kent yapılarının hala yerleşime açılmamış olan alanların altında olduğuna inanılıyor.
Amasra'da yapılan kazılar sırasında Kum Mahallesi'nde yer alan sit alanında bir hamam kalıntısı ortaya çıkarıldı. Hamamın Roma döneminde kullanıldığı ve daha sonra Bizans döneminde de mekanlara eklentiler yapıldığı tespit edildi. Ayrıca, Karaevler mevkisinde yapılan kazılarda Roma dönemine ait toplantı salonu ve özel evler ile ilgili bulgulara ulaşıldı. Bu buluntular arasında bronz sikkeler, pişmiş topraktan yapılmış kandiller ve çanak çömlek, küp parçaları da bulunuyor.
Amasra Çok Programlı Lisesi'nin temel kazısında Roma dönemine ait tapınak kalıntıları bulundu. Bu keşif sonrasında daha büyük bir kazı alanı oluşturulmaya karar verildi ve şu ana kadar 350 eser kayıt altına alındı. Aynı bölgede yapılan kazılarda Roma dönemine ait sütunlu bir yapının tamamının açığa çıkarılması hedefleniyor.
Amasra'da bulunan Kum Mahallesi mevkisindeki antik tiyatro, 19. yüzyıldan sonra mezarlık olarak kullanılmaya başlandı. Ancak tiyatronun taşınması gereken mezarlar nedeniyle gün yüzüne çıkarılması planlanıyor.
Amasra'da 2014 yılında inşaat temel kazısı sırasında bulunan Erken Tunç Çağı'na ait eserler, ilçenin tarihinin 2 bin yıl daha eskiye dayandığını gösteriyor.
Boztepe Mahallesi'nde yapılan inşaat kazısında, Bizans dönemine ait olduğu tahmin edilen tarihi bir yapı bulundu ve kurtarma kazısı sırasında 800 yıllık insan iskeletleri ortaya çıkarıldı.
Kum Mahallesi'nde 2019 yılında yapılan sondaj çalışmalarında ise ilçeye adını veren kraliçe Amastris'in tapınağına ait olduğu değerlendirilen sütun ve mermer kaideler bulundu. Geçen yıl yapılan kazılarda ise Mısırlılara ait olduğu değerlendirilen amuletin Anadolu'da Roma tabakasında bulunan tek örnek olduğu belirlendi.
Aynı bölgede yürütülen kazılarda, eylül ayında Roma dönemine ait "Büyük İskender" heykel başına rastlandı. Ayrıca, Roma Eyalet Meclis Sarayı olarak inşa edildiği düşünülen tarihi Bedesten bölgesinde yapılan kazılarda, milattan sonra 2. yüzyıla ait olduğu tahmin edilen Nymphe (su perisi) heykeli bulundu.
Düzce'deki Prusias ad Hypium bölgenin en iyi korunmuş tiyatrosunu barındırıyor
"Batı Karadeniz'in Efes'i" olarak anılan, Düzce'nin Konuralp Bölgesi'nde adını Bitinya Kralı I. Prusias'tan alan Prusias ad Hypium Antik Kenti'nde 2013'te Konuralp Müze Müdürlüğü başkanlığında, Düzce Üniversitesi bilimsel danışmanlığında başlayan küçük sondaj çalışmalarına uzun süre ara verildi.
Tarihi milattan önce 3. yüzyıla kadar dayanan, zamanla üzerine yeni yapılar inşa edilen fakat toprak altı zenginliği bozulmayan bölgede, Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğünün izniyle Konuralp Müze Müdürlüğü başkanlığında, Düzce Belediyesi destekleriyle arkeolojik çalışmalar 2019'da yeniden başladı.
Tarihi eserler, Amasra Müze Müdürlüğü görevlilerince koruma altına alınıyor ve müzede sergileniyor. Müzeyi yılda 50 binin üzerinde turist ziyaret ediyor. Roma İmparatoru Hadrian'ın heykeli başı ve Yunan mitolojisinde "sağlık tanrısı" olarak bilinen Asklepios'u simgeleyen yılan heykeli, ziyaretçilerin ilgisini çeken eserler arasında yer alıyor.
Karabük'ün Eskipazar ilçesinde bulunan Hadrianopolis Antik Kenti'nde kazı çalışmaları 2003 yılında başladı. Antik kent, milattan önce 1. yüzyılda kurulmuş ve milattan sonra 8. yüzyıla kadar kullanılmış bir yerleşim yeridir. Bu antik kentte çok sayıda tarihi yapı ve mozaik bulunuyor.
Prusias ad Hypium Antik Kenti, Düzce'nin Konuralp Bölgesi'nde yer almaktadır ve milattan önce 3. yüzyıla kadar uzanan bir tarihe sahiptir. Kazı çalışmaları 2019 yılında yeniden başlamıştır. Bu antik kentte tiyatro, surlar, su kemerleri ve Roma Köprüsü gibi birçok önemli yapı bulunmaktadır.
Antik tiyatro bölümündeki kazılarda 2 bin yıl öncesine tarihlenen medusa, mask heykelleri, grotesk figürleri ve tonoz gibi önemli buluntulara ulaşılmıştır. Sahne bölümünde ise Apollon, "zafer tanrıçası" ve avcı Akteon'un kabartma heykelleri keşfedilmiştir.
Kastamonu'nun eşsiz ilçesi Taşköprü, gelecek yıl düzenlenecek olan 35. Uluslararası Kültür ve Sarımsak Festivali'ne ev sahipliği yapmaya hazırlanırken, kentte yapılan arkeolojik kazılar, Taşköprü'nün 2 bin yıl önce sanatçılar, dansçılar ve sporcuların katıldığı festivallerle ünlenmiş bir geçmişe sahip olduğunu gösteriyor.
2006 yılında başlatılan kazı çalışmaları sonucunda Pompeiopolis Antik Kenti sınırlarında bulunan bir kitabe, bölgede 2 bin yıl önce festival geleneğinin yaşandığını kanıtladı. Roma İmparatorluğu döneminde Anadolu'nun en büyük kentlerinden biri olan Pompeiopolis Antik Kenti'nin toprakları, günümüzde hala festivallere ev sahipliği yapıyor.
Antik kentteki kazı çalışmaları, bu yıl içinde tamamlanması için uzman ekipler tarafından titizlikle sürdürülmektedir. Elde edilen bulgular, antik kentin tarihine ve bölgenin tarihine büyük bir ışık tutmaktadır.
Bu antik kentler ve çevresinde bulunan eserler, çoğu zaman müzelerde sergilenmektedir. Bu tarihi eserler, bölgenin tarihini ve kültürel mirasını ziyaretçilere sunarak turizme katkı sağlamaktadır.
Bu kazılar, geçmişin izlerini günümüze taşıyan ve bölgenin tarihini daha iyi anlamamıza yardımcı olan önemli çalışmalardır. Bu antik kentlerin keşfi, tarih ve arkeoloji alanlarında büyük bir zenginliği gün yüzüne çıkarmaktadır.
(AA-ODATV) (Derleyen: Ünal Topuksuzoğlu)
