Kastamonu’da çocukluk döneminde annesiyle birlikte yaylalarda topladığı salebin yetiştirilmesine karar veren ziraat mühendisi, bir dönüm alana ektiği 200 kilogram salep ile 800 bin lira kazanç elde ediyor. Yetiştirici, daha fazla gelir elde etmek amacıyla ekim alanını 500 dönümün üzerine çıkarmak için çalışmalar yürütüyor.
Tıbbi ve aromatik bitkiler arasında yer alan salep, endemik bir tür olduğu için doğadan toplanması yasak. Bu nedenle Kastamonu'da salep yetiştiriciliği her geçen gün artış gösteriyor. İlaç sanayisinde, yapıştırıcı ve dondurma yapımında kullanılan salebin üretimini artırmak amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı, üreticilere destek sağlamaktadır. 2023 yılında hayata geçirilen “Doğan Toplama Değil, Tarlada Salep Yetiştiriciliği” projesiyle, Kastamonu’da İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından salep alanları kurulmuş durumda. Kastamonu genelinde 12 dekar alanda kurulan salep sahalarında dikim çalışmaları devam ederken, bu alanın gelecek yıl 30 dekar olması hedefleniyor.
Çocukken annesiyle yaylalarda salep toplayan Ziraat Mühendisi Ferdi Doğru, üniversiteden mezun olduktan sonra Kastamonu'nun Kayı köyüne geri dönerek salep yetiştiriciliğine başladı. İlk etapta 1 dönüm alanda salep ekmeye başlayan Doğru, zamanla bu alanı 500 metrekareye çıkardı ve önümüzdeki yıl daha da genişletmeyi planlıyor.
“Şu anda 500 metrekareden fazla bir dikim alanına sahibiz”
Kastamonu’nun Kayı köyünde salep yetiştiriciliği yapan Ferdi Doğru, “Köyü sevdiğimiz için her zaman şehirden köye dönme hayalim vardı. Bu nedenle Ziraat Mühendisliği bölümünü tercih ettim. Eğitimim sırasında köyde yapmak istediklerimi düzenli bir şekilde gerçekleştirmek istiyordum. Köy için planlama yaparken salep her zaman aklımdaydı. Doğal olarak ilgimi çekiyordu çünkü Kastamonu’da 25-30 arasında salep türü mevcut. Şu anda 500 metrekareden fazla bir dikim alanına sahibiz ve bunu önümüzdeki yıl daha da artırmayı planlıyoruz. Şu anda bitkiyi geliştirmeye yönelik çalışmalar yapıyoruz. Herkesin iki ürün almasına karşın biz üç ya da dört ürün nasıl elde edebiliriz, bunun hesabını yapıyoruz” dedi.
“Çocukken annem salebin ne olduğunu bana gösterdi”
Salebe olan ilgisinin hem profesyonel hem de ailevi geçmişe dayandığını belirten Doğru, “Salep, tıbbi ve aromatik bir bitki olduğu için oldukça kıymetli. Doğru yetiştirildiğinde yüksek gelir elde edilebilen bir üründür. Bu bitkiye olan kültürel merakım da var. Annem orman köylüsüdür ve her yıl yaylalara çıkarız. Yaylalarda salebi sürekli görürdük; annem bu bitkinin salep olduğunu biliyordu. Çocukluğumdan beri bu bitki ile ilgili bilgi sahibi oldum. Ziraat Mühendisliği seçiminin sebeplerinden biri de bu meraktı. Toprakta yetişen ürünlere karşı doğal bir ilgim var. Çocukluk anılarımdan gelen bu merak, doğada gördüğüm her ürünün nasıl yetiştirilip yetiştirilemeyeceği hakkında düşünmeme neden oluyordu. Yaylalarda salep orkidesinin muhteşem çiçeklerini görünce kendi bahçemde de görmek istedim. Zamanla daha profesyonel bir yaklaşım benimsedim ve salep yetiştiriciliğine karar verdim. Geçmiş anılarımı yaşatmak, şu anda yaptıklarımda canlanıyor ve bu beni çok mutlu ediyor” şeklinde konuştu.
“Bir dönüm araziye 200 kilogram salep ekerseniz, 800 bin lira gelir elde edersiniz”
Nüfus arttıkça salebe olan talebin de yükseldiğini ifade eden Doğru, “Doğada salep sökümü yasak, ancak kaçak söküm olayları mevcut. Buna rağmen yetiştiriciliği az olduğundan salep kıt bir ürün haline geldi. İç piyasayı karşılayamayacak düzeyde olduğundan dolayı ithalat yapılmakta. Salep fiyatlarının her yıl artmasının sebebi de bu. Son dönemde salebin yaş kilosu 2 bin lira civarındaydı. Kültüre aldığınız alanlarda ektiğiniz miktar ile kar marjı, hasadın verimine bağlı olarak değişir. Minimum bir dönüm araziye 200 kilogram salep diktiğinizde, sürdürülebilirlik açısından, elde etmeniz gereken ürün miktarı 400 kilogram olmalıdır. Bunu 2 bin lira ile çarptığınızda 800 bin lira elde edersiniz. Ancak masraflarınızı düşmeniz gerekiyor. Salep, işçiliği zor bir ürün fakat diğer tarımsal ürünlerle kıyaslandığında kar marjı oldukça yüksektir. Bu durum, kişinin tarlasına ve ürününe yaptığı bakıma bağlı olarak değişir” ifadelerini kullandı.
“Kastamonu florasında 25-30 çeşit salep orkidesi bulunmaktadır”
Osmanlı döneminde salebin önemli bir içecek olarak tüketildiğini aktaran Doğru, “Salep, tarih boyunca insanların tükettiği bir üründür. Bu nedenle tarihsel değeri yüksektir. Salep, doğadan toplanarak kullanılırdı. Yetiştiriciliği geçmişte söz konusu değildi ama tüketilen bir ürünün üretilmesi de kaçınılmaz. Kastamonu florasında kendiliğinden 25-30 çeşit salep orkidesi mevcuttur. Salep bir orkide türüdür ve bu nedenle üretimi mümkündür. Diğer illerde salep yetiştiriciliği için çalışmalar yapıldığını görmekteyiz. Ancak Kastamonu'da bu ürünün tanıtımında eksiklik var. Kastamonu, salep açısından oldukça zengin bir bölge” şeklinde konuştu.