Kastamonu’nun yetiştirdiği en önemli halk şairlerinden biri olan Hakkı Yorgansız, hem şiirleriyle hem de renkli yaşamıyla Türk edebiyatında iz bırakmış bir isimdir. Asıl adı Hakkı Bayraktar olan âşık, 19. yüzyılın sonlarında Kastamonu’da dünyaya gelmiş ve hayatı boyunca hem bir halk ozanı hem de bir gazi olarak tanınmıştır. Doğum tarihi konusunda farklı kaynaklar farklı bilgiler verse de, kendi ifadesine göre 1894 yılında doğmuştur. Hakkı Yorgansız, halk arasında “Yorgansız Hakkı Çavuş” veya “Hakkı Çavuş” olarak da bilinir. Bu isimler, onun hem askerlik geçmişini hem de halk şiirindeki yerini simgeler.
Hakkı Yorgansız’ın Hayatı ve Ailesi
Hakkı Yorgansız, Kastamonu’nun Hisarardı semtinde, Şeyh Şaban-ı Velî Külliyesi’ne yakın bir mahallede dünyaya geldi. Babası kasap eşrafından Hüseyin Efendi, annesi ise Âşık Zikrî’nin kızı Cemile Hanım’dır. Ailenin tek oğlu olan Hakkı, dedesi Halil Efendi’nin Sultan Abdülaziz’in bayraktarlarından olması nedeniyle “Bayraktaroğlu” soyadını almıştır. Nüfus kayıtlarındaki tam adı “Hakkı Halil Bayraktaroğlu” olarak geçmektedir.
Eğitim hayatına mahalle mektebinde başlayan Hakkı, babasının vefatından sonra maddi sıkıntılar nedeniyle annesiyle birlikte İstanbul’a taşındı. Burada Bayezit Rüştiyesi’nde eğitim gördü ve dönemin ortaokul ve lise dengi okullarında öğrenimini sürdürdü. Ancak tahsilini tamamlayamadan askere alındı ve I. Dünya Savaşı’nın hemen hemen tüm cephelerinde savaştı. Mısır’da İngilizlere esir düşen Hakkı, savaşın sonunda imzalanan antlaşmayla serbest kaldı ve memleketine döndü. Kurtuluş Savaşı’na da katılarak “başçavuş” rütbesi ve “gazi” unvanı aldı. Bu nedenle “Hakkı Çavuş” olarak anılmaya başlandı.
“Yorgansız” İsminin Hikayesi
Hakkı Yorgansız’ın bu lakabı almasıyla ilgili iki farklı görüş bulunmaktadır. İlk görüşe göre, savaşlarda çoğu zaman yorgansız yatmak zorunda kalmış ve bu durumu alışkanlık haline getirdiği için bu isimle anılmıştır. İkinci görüş ise, oğlu Lütfi Bayraktar’ın ifadesine dayanır. Buna göre, Hakkı’nın halasının kocasına “Yorgansız” dendiği için bu isim ona da verilmiştir.
Âşık Hakkı’nın Sanatı ve Şiirleri
Hakkı Yorgansız, hem hece ölçüsü hem de aruz vezniyle şiirler yazmış çok yönlü bir şairdir. Şiirlerinde genellikle “Hakkı” mahlasını kullanmış, ancak “Yorgansız”, “Bayraktar Hakkı Çavuş” gibi farklı mahlaslar da tercih etmiştir. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerde semai, koşma, mani ve destan tarzını kullanırken, aruzla yazdığı şiirlerde divan, semai ve müstezat gibi klasik nazım şekillerine yer vermiştir.
Şiirlerinde aşk, vatan sevgisi, doğa güzellikleri, tasavvuf ve gündelik hayatın sıkıntıları gibi temaları işlemiştir. Özellikle hece ölçüsüyle yazdığı şiirler, sade ve anlaşılır diliyle halk tarafından büyük beğeni toplamıştır. Ayrıca, Nâilî, Dertli ve Rıza Tevfik gibi ünlü şairlerin şiirlerine nazireler yazmıştır.
Hakkı Yorgansız’ın Kişiliği ve Yaşam Tarzı
Hakkı Yorgansız, gösterişten uzak, halkın içinden bir kişi olarak tanınmıştır. Haksızlığa ve menfaatçiliğe tahammülü olmayan bir karaktere sahip olan âşık, hayatı boyunca bu değerlerin savunucusu olmuştur. Duygusal bir mizaca sahip olan Yorgansız, küçük olaylardan bile derinden etkilenmiştir. Ancak birtakım zararlı maddelere de düşkünlüğünün olduğu bilinmektedir. Şiirlerini çoğunlukla bu maddeleri aldıktan sonra söylediği rivayet edilir.
Ölümü ve Mirası
Hakkı Yorgansız, 17 Şubat 1964’te vefat etmiş ve Kastamonu’daki Gümüşlece Mezarlığı’na defnedilmiştir. Ölmeden önce Şeyh Şaban-ı Velî’nin türbesine giderek tövbe ettiği ve helalleştiği bilinmektedir. Geride bıraktığı şiirler ve halk şiirine yaptığı katkılar, onu Türk edebiyatının unutulmaz isimlerinden biri yapmıştır.
Hakkı Yorgansız, hem bir halk şairi hem de bir gazi olarak Türk kültür tarihinde önemli bir yere sahiptir. Kastamonu’nun yetiştirdiği bu değerli sanatçı, şiirleri ve yaşam öyküsüyle hala anılmaya devam ediyor.
Not: Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü'nün "Yorgansız Hakkı Çavuş" içeriğinden faydalanılarak haberleştirilmiştir.
