Kastamonu'nun Taşköprü ilçesinde yer alan Pompeiopolis Antik Kenti, Roma döneminde Anadolu'nun en önemli merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor. Antik kent, MÖ 64 yılında Pompeius tarafından Paphlagonia eyaletinin başkenti olarak kurulmuş. Kentin adı, kurucusundan esinlenerek "Pompeius'un Şehri" anlamına gelen Pompeiopolis olarak verilmiş.
Pompeiopolis, Karadeniz kıyısındaki Amnias vadisinde, iki tepenin etrafında kurulmuş. Zımbıllı Tepe, iki tepenin daha yüksek olanı akropol olarak kullanılmış. Tepenin etrafındaki düz alan ise kentin yerleşim alanını oluşturuyor.
M.Ö. 64 yılında, Romalı General Pompeius Magnus, Pompeiopolis'i Roma İmparatorluğu'nun kuzey Anadolu'daki romanizasyonun üs bölgesi olarak kurdu. Bu görkemli kent, daha önceki bir yerleşimin üzerine inşa edilmiş ve çevre köylerin nüfusunun birleştirilmesiyle ortaya çıkmıştır. Yeni şehir, kurucusu Pompeius'un anısına "Pompeiopolis" olarak adlandırılmıştır.
M.Ö. 66 yılında Romalı General Pompeius Magnus, sınırsız yetkilerle donatılarak Anadolu'ya geçmiş ve önceki savaşlarda parçalanan Mithradates ordularının izini sürerek geriye kalan kale kentlerini ortadan kaldırmıştır. Mithradates'in ölümüyle sona eren savaşlardan sonra, Pompeius bölgeyi Roma idaresi altında düzenlemiştir. Yeni düzenleme, sivil yönetimi yerel yöneticilere bırakırken askeri yönetimi Roma'ya vermiştir. Bu düzenlemeye uygun olarak Pontus Bölgesi'nde 11 şehir kurulmuştur, bunlar arasında Amasrist (Amasra), Sinope (Sinop), Amisos (Samsun), Pompeiopolis (Taşköprü), Neapolis/Neoclaudiopolis (Vezirköprü), Magnapolis, Diospolis/Neocaesarea (Niksar), Nikopolis, Zela (Zile), Megalapolis/Sebasteia (Sivas) ve Amaseia ya da Abonuteichos/Ionopolis bulunmaktadır.
Pompeiopolis (Kastamonu/Taşköprü), General Pompeius'un yeni düzenlemeleri çerçevesinde tamamen bir Roma kenti olarak kurulmuştur. Pompeiopolis, Roma İmparatoru Marcus Aurelius'un damadı olan Klaudius Severus döneminde başkent konumuna yükselmiş ve Paphlagonia Bölgesi içinde önemli bir şehir haline gelmiştir.
M.S. 150–300 yılları arasında başkentlik yapan kent, M.S. 325'ten itibaren piskoposluk olarak temsil edilmiş ve bu dönemde Hristiyanlığın yayıldığına işaret etmiştir. M.S. 536–553 yıllarında başpiskoposluğa yükselen kent, M.S. 13. yüzyıla kadar piskoposluk listelerinde yer almıştır.
Arap ve Sasani akınlarının M.S. 7. yüzyılda kente büyük zarar verdiği bilinmektedir. Pompeiopolis'in herhangi bir tahkimat duvarı olmaması nedeniyle, kent sakinleri Kızlar Kalesi olarak bilinen kaleyi inşa edip buraya taşınmışlardır. Kentin Bizans Döneminden Türk İslam Çağlarına kadar olan yerleşim süreci hakkında ise sınırlı bilgi bulunmaktadır.
1084 yılında Taşköprü, Emir Karatigin Bey tarafından ele geçirilmiştir. Ancak, Taşköprü 1211–1212 yıllarında Çobanoğlu Emir Hüsameddin Bey tarafından kesin olarak Türklerin yönetimine geçmiştir. Bu dönemde, Türk İskanıcıların bölgeye yerleştiği düşünülmektedir. Pompeiopolis kenti ise Zımbıllı Tepesi'nde tamamen terk edilmiştir.
Daha sonra Kastamonu merkezli Çobanoğulları Beyliği'ni kuran Emir Hüsameddin Bey döneminde, bölgeye Türk İskanıcıların yoğun bir şekilde geldiği görülmüştür. Bu durum, Taşköprü'ye bağlı köy isimlerinde de yansımıştır. Çobanoğulları Beyliği'nden sonra Candaroğulları Beyliği'nin idaresine geçen kent, 1460 yılına kadar bu beyliğin egemenliğinde kalmış, ardından Osmanlı Devleti'nin yönetimine girmiştir.
Antik Pompeiopolis'in kalıntılarının gün yüzüne çıkarılması için yapılan çalışmalardan bazıları, Kastamonu Arkeoloji Müzesi tarafından 1983 ve 1994 yıllarında gerçekleştirilmiştir. 1983'teki kurtarma kazıları, antik şehre zarar veren pancar deposu ve kantarların olduğu alanın temizlenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu kazılarda ortaya çıkan mozaikli alanlar, özellikle "Burçlar Mozaiği" ve "Nereid ve Okeanos'un" sahneleri gibi benzersiz motiflere sahip eserleri içermektedir. 1994 yılındaki kazılar ise Geç Roma ve Erken Bizans dönemlerine ait Pompeiopolis kalıntılarını gün yüzüne çıkarmıştır.
Ayrıca, Taşköprü Belediyesi, antik kente ait birçok yapı malzemesini, heykeli ve büyük kapları Zımbıllı Tepesi eteklerine kurulan bir mini park içinde sergilemektedir. Bu çalışmalar, antik Pompeiopolis'in tarihini ve önemini vurgulayan arkeolojik zenginlikleri koruma amacını taşımaktadır.
Pompeiopolis Antik Kenti'nin ilgi çekici özellikleri:
• Roma döneminde Anadolu'nun en önemli merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor.
• Karadeniz kıyısındaki Amnias vadisinde, iki tepenin etrafında kurulmuş.
• Kentte çok sayıda tapınak, tiyatro, hamam, agora ve dükkan gibi yapılar inşa edilmiş.
• Yapılan kazılarda ortaya çıkarılan mozaik döşemeler, kentin zenginliğini ve kültürel çeşitliliğini yansıtıyor.
• Roma hamamı, kentin önemli bir sosyal ve kültürel merkezi olarak kabul ediliyor.
• Tiyatro, kentin önemli bir eğlence merkezi olarak kullanılıyor.
Haber: Ünal Topuksuzoğlu