TÜİK’in açıkladığı hanehalkı tüketim harcamaları istatistikleri yurttaşın harcamalarının beslenme, barınma ve ulaştırma arasında sıkıştığını ortaya koydu. Veriler, yüksek enflasyonun harcamalara yansımasını gözler önüne serdi.
Aylık ortalama asgari ücretin 9 bin 955 TL olduğu 2023 yılında aylık ortalama tüketim harcaması hanehalkı başına 24 bin 383 TL ve fert başına 12 bin 521 TL olarak tahmin edildi. Tüketim harcaması hanehalkı başına 2022’ye göre 2 kat artış gösterdi.
Ülke genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23,9 ile konut ve kira harcamaları alırken, ikinci sırayı yüzde 21,9 ile ulaştırma harcamaları, üçüncü sırayı ise yüzde 20,6 ile gıda harcamaları aldı. Başka bir ifadeyle hane bütçesinin yüzde 66,4’ü bu üç kaleme gitti.
AKP’nin iktidara geldiği 2002’de 100 TL’lik harcamanın 8,7’si ulaştırmaya giderken 21 yılda 13 puan artarak 21,9’a çıktı.
YOKSULLAR GIDA VE KONUTA HARCIYOR
En yoksul kesimin aylık ortalama harcaması 8 bin 827 TL, en yüksek gelirli kesimin aylık ortalama harcaması ise 48 bin 830 TL oldu. Derinleşen yoksulluk ve gelir dağılımındaki bozukluk tüketim kalıplarına da yansıdı. Düşük gelirli haneler, yüksek gelirlilere göre gıdaya iki kattan daha fazla pay ayırdı.
Ülkenin en düşük gelire sahip yüzde 20’lik kesimi tüketim harcamalarının yüzde 36,6’sını gıdaya, yüzde 29,2’sini konut ve kiraya harcadı. En yoksul kesimin bütçesinin yüzde 65,8’i bu iki harcamaya giderken en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grup, yüzde 14,5’i gıda ve yüzde 21’i konut olmak üzere iki kalem için bütçesinin yüzde 35,5’ini harcadı.
Gelir arttıkça gıdanın, konut ve kiranın payı azaldı. En yüksek gelire sahip kesimin bütçesindeki en yüksek harcama kalemi ulaştırma oldu. Bu kesim bütçesinin yüzde 28,3’nü ulaştırmaya harcadı.
Başka bir ifadeyle en yoksul kesimin 8 bin 827 TL’lik ortalama harcamasının 5 bin 808 TL’sini sadece gıda, konut ve kiraya gitti.
Veriler, 100 liralık harcamanın gelir grubuna göre dağılımına bakıldığında ise parayı zenginlerin harcamadığını ortaya koydu. Bir önceki yıla göre zenginlerin harcamaları artarken yoksulların harcamaları azaldı. 2022’de en zengin kesim 100 liranın 37,4’ünü harcarken 2023’te 40,1 lirasını harcamaya başladı. En yoksul gelir grubunun harcaması ise 8,1’den 7,2 liraya düştü.
Harcamadaki uçurum eğitimde, eğlence ve kültürde, lokanta ve otellerde, giyim ve ayakkabıda daha belirginleşti. 100 liralık eğlence, spor ve kültür harcamasının sadece 2,8’ini yoksullar gerçekleştirirken 51,9’unu zenginler harcadı.
Her 100 liralık eğitim harcamasının 63,1 lirasını zenginler, 1,5 lirasını yoksullar yapıyor. Diğer bir ifadeyle üst gelir grubu alt gelir grubunun yaklaşık 43 katı eğitim harcaması gerçekleştiriyor.
EMEKLİNİN HARCAMASININ 74,7’Sİ YAŞAMAK İÇİN
2023 itibarıyla temel geliri emekli aylığı olan 4 milyon 726 bin 431 hane bulunuyor. Bu haneler, gelirlerinin yüzde 74,7’sini gıda, ulaştırma ve konut-kira harcamaları oluşturdu. Temel gelir kaynağı emekli geliri olan hanelerde aylık harcamanın ortalama 17 bin 763 TL oldu. Bu hanelerde aylık ortalama 13 bin 269 TL bu üç harcamaya gitti.
Emekli geliri ile geçinen hanelerde her 100 liranın 28,4’ü gıda, 31,9’u konut, 14,4’ü ulaşıma ayrıldı.
Sosyal yardımla ayakta duran hanelerin sayısı ise 3 milyon 33 bin 108 oldu. Aylık ortalama 11 bin 36 TL harcama yapan, temel geliri karşılıksız transferler olan bu hanelerde bütçenin yüzde 37’si konut ve kira harcamalarına giderken 28,4’ü gıda harcamalarına ayrıldı.
(kamu son haber)
