Değerli okurlarımız için birlikte Taşköprü tarihini inceledik ve ilçenin önemli sanayi kuruluşlarından biri olan Atatürk tarafından adlandırılan Sümerbank Kendir Fabrikası'nın tarihini keşfettik.
Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında, ülkenin milli kaynaklarını etkili bir şekilde kullanarak sanayileşme hareketine liderlik edecek güçlü bir kuruluşa duyulan ihtiyaç, Sümerbank Müessesesi'nin kuruluşunu tetikledi. 11 Temmuz 1933 tarihinde temelleri atılan bu kurum, Türkiye'de temel sanayilerin kurulması ve yönetilmesi amacını güderek milli ihtiyaç ve menfaatleri gözetmiştir.
Sümerbank Kendir Fabrikası, kuruluşundan itibaren önemli bir role sahipti. Zamanla, fabrikanın evrim geçirerek Tekel Jüt İpliği Fabrikası'na dönüşümü ve sonraki trajik kapanışıyla ilgili detayları sizlerle paylaşıyoruz. Taşköprü ilçesi için tarihi bir miras olan bu sanayi kuruluşu, Atatürk'ün liderliğindeki çağdaş Türkiye'nin ilk yıllarının önemli bir sembolü olmuştur.
Fikir Babası İsmet İnönü
Taşköprü ilçesindeki önemli gelir kaynaklarından biri olan kendir, uzun yıllar boyunca Gökırmak havzasında yetiştirilmiştir. Üretilen kendirler, havuzlarda ıslatılarak ve soyularak düzeltilmiş ve ardından pazarlarda satışa sunulmuştur. Bu kendirler, urgancı esnafı tarafından satın alınıp belirli işlemlerden geçirilerek urgan haline dönüştürülmüştür. Kendirin ıslatılması ve soyulmasının zorlu bir iş olması, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün 1938 yılındaki Kastamonu ziyaretinde Kendir Fabrikası kurma fikrini gündeme getirmesine yol açmıştır.
Dersim isyanını bastıran Taşköprülü Hüseyin Alpdoğan Paşa talep etti
İlk olarak İnebolu'ya kurulması planlanan fabrika için uygun arazi bulunamayınca, Sabiha Gökçen ile Dersim İsyanı'nı bastıran Taşköprülü Hüseyin Alpdoğan Paşa devreye girerek Cumhurbaşkanı İnönü'den fabrikanın Taşköprü'ye kurulmasını talep etmiştir. Ancak, İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması nedeniyle fabrikanın ihalesi 6 Nisan 1945'te yapılmış, 2 Haziran 1945'te Sümerbank Genel Müdürü Hulki Alisbah'ın katılımıyla büyük bir kalabalığın huzurunda temeli atılan Taşköprü Kendir Fabrikası, Sümerbank İplik Dokuma Fabrikaları Müessesesi'ne bağlı olarak 2 milyon lira sermaye ile 9 Nisan 1947'de deneme işletmesine açılmıştır.
Kapasitesinin altında faaliyet gösterdi
1946-1949 yılları arasında ortalama olarak 1600-2200 ton kendir satın alan fabrika, kapasitesinin altında faaliyet göstermesi sebebiyle her yıl zararla kapanmıştır. 1949'da Sümerbank, kendir havuzlama ve soyma tesisinin faaliyetini durdurma kararı alarak 1951'e doğru işletmenin tamamen kapanmasına karar vermiştir. Bu kararın ardından, 1949'da kendir elyafından sicim ve kanaviçe üreten bir işletme açılmıştır. Ancak, fabrikanın zararı artarak devam etmiş ve 1976'ya gelindiğinde öz kaynaklarını tamamen yitirmiştir.
2004 yılında kapandı
1985 yılında 391 işçi ve 35 memur ile faaliyet gösteren fabrika, 17 Kasım 1995 tarihinde devlet bünyesindeki TEKEL'e devredilmiştir. Ancak, kendirin düşük randıman ve kârlılığı sebebiyle 2004 yılında zarar ettiği için kapatılmıştır.
Kendir Fabrikası’ndan bacasız fabrikaya
Bir süre tamamı Özelleştirme İdaresi'nde kalan fabrika binası ve 167 dönümlük arazisinin 29 dönümü, 2009 yılında Kastamonu Üniversitesi'ne tahsis edildi. Bu alanda 2010 yılından bu yana hizmet veren Taşköprü Meslek Yüksekokulu, 3 bin m2 kapalı alanıyla ve 3000 öğrenci kapasitesiyle öne çıkıyor.
Fabrika alanının 65 dönümü ise 2006 yılında Taşköprü Belediyesi'ne tahsis edilerek, burada belediye tarafından kadınlara yönelik kondisyon parkı ve Kız Öğrenci Konukevi olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda, fabrikanın 14 dönümü Gençlik ve Spor Bakanlığı'na Kredi ve Yurtlar Kurumu'na tahsisli olup, geri kalan 59 dönümü hala Özelleştirme İdaresi bünyesinde bulunmaktadır.
Kastamonu Üniversitesi'ne bağlı Taşköprü Meslek Yüksekokulu olarak faaliyet gösteren fabrika ana binası ve yönetim binası, eski yapı olması nedeniyle Anıtlar Kurulu tarafından tescillenmiştir.
Fabrika makineleri Bangladeş’e gönderildi
Taşköprü Tekel Jüt İpliği Fabrikası'na ait makinelerin 2006 yılında Özelleştirme İdaresi tarafından satılarak, alan firma tarafından tırlara yüklenip Bangladeş'e gönderilmesi, yakın tarihinde Taşköprülülerin unutamadığı bir olay olarak hafızalara kazınmış durumda.
Özel
